چوب و فرآورده‌های چوبی، نقش بسیار مهمی در زندگی بشر ایفا می کنند و وسایل بسیار زیادی از کوچک ترین وسیله تا مصالح ساختمانی از چوب و فراورده های آن ساخته می شود.
کشور عزیز ما ایران، به دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیمی که دارد، جزء منطقه خشک و نیمه خشک محسوب می شود و با توجه به جنگل های صنعتی که در شمال کشور دیده می شود باز هم منابع چوب کشور بسیار محدود می باشد و باید در حفاظت از آن ها تلاش کنیم.
نئوپان هم یکی از فراورده های چوبی است که از مازاد بهره برداری جنگل ها و پسماندهای ایجاد شده در کارخانه های صنعت چوب می باشد و در این مقاله ویژگی‌های نئوپان یا تخته خرده چوب را بررسی می‌کنیم.
تاریخچه نئوپان
در سال ۱۸۸۷ میلادی در کشور آلمان اولین تلاش برای ساخت صفحات فشرده انجام شد و با گذشت زمان و انجام تحقیقات مداوم، ترکیب نئوپان به شکل امروزی خود نزدیک تر شد.
در دهه‌های اخیر، ساخت این محصول پیشرفت بسیار زیادی داشته است و باعث شده که دارای استحکام و دوام قابل توجهی شود.
امروزه برخی از تولیدکننده‌های نئوپان، برای جلوگیری از اثرات مخرب محیط زیستی در راستای قوانین وضع شده، از رزین‌هایی استفاده می‌کنند که میزان انتشار فرمالدئید در آن ها کمتر است.
نئوپان چیست
نئوپان و یا تخته خرده چوب، تخته‌ای از ذرات چوب و یا مواد لیگنوسلولزی به همراه رزین‌های مصنوعی و یا سایر مواد اتصال دهنده می باشد که تحت گرما و فشار ساخته می‌شود.
در فرایند ساخت نئوپان، خرده‌های چوب را با استفاده از چسب، رزین اوره فرمالدئید و یا سایر مواد افزودنی به یکدیگر متصل می کنند و تحت پرس متراکم می‌شوند.
از مهم ترین مزایای نئوپان، استفاده از ضایعات و مواد دور ریز در صنعت چوب می باشد و به همین دلیل استفاده از آن باعث صرفه جویی در مصرف چوب خام و هزینه‌ها می‌شود.
ساخت تخته نئوپان
انواع نئوپان
نئوپان ها از نظر مواد تشکیل دهنده با یکدیگر متفاوت می باشند و سطح کیفی آن هم به این مواد تشکیل دهنده بستگی دارد. معمولا از لحاظ ساختاری سه نوع نئوپان وجود دارد:
- اولین نوع، نئوپان سبک (عایقی) است که دانسیته کمتر از ۰.۵۹ گرم بر متر مکعب دارد.
- نوع دیگر، نئوپان نیمه سنگین (معمولی) است که دانسیته آن بین ۰.۵۹ تا ۰.۸۰ گرم بر متر مکعب است.
- درنهایت سومین نوع آن، نئوپان سنگین است که دانسیته بالاتر از ۰.۸۰ گرم بر متر مکعب دارد.
نحوه ساخت نئوپان
در بیشتر مناطق جهان، نئوپان را از چوب درختان سوزنی تولید می کنند، زیرا استفاده از چوب های سنگین برای ساخت نئوپان توصیه نمی شود.
در این فرآیند، از خرده چوب‌های سالم و دارای اندازه و شکل مناسب استفاده می کنند و همان طور که در بالا هم بیان کردیم، انتخاب مواد اولیه برای نوع نئوپان بسیار تاثیر دارد.
برای تولید نئوپان های مخصوص ساختمان، به دلیل داشتن مقاومت بالا باید از خرده چوب های بلند استفاده شود.
مواد تشکیل دهنده ی نئوپان هم، پسماندهای صنایع چوب مانند پشت لا، خاک اره، پوشال رنده و … مواد لیگنوسلولزی (مازاد کشاورزی) مانند تفاله نیشکر (باگاس)، ساقه پنبه، کنف، بامبو و … می باشد.
خرد کردن چوب
برای تولید نئوپان، باید مواد اولیه را خرده های چوب تبدیل کنند و برای انجام این کار هم از دستگاه‌های خردکن و آسیاب استفاده می‌شود.
انتقال خرده چوب‌ها
در مرحله بعدی برای ساخت نئوپان، به وسیله ی تجهیزاتی مانند نقاله‌های نواری، پیچی و زنجیری، خرده چوب‌ها را برای خشک کردن به بخش‌های بعدی خط تولید انتقال می دهند.
خرده چوب در ساخت تخته پئوپان
خشک کردن خرده چوب‌ها
برای جلوگیری از رطوبت، به وسیله ی دستگاه های خشک کن خرده چوب ها را خشک می کنند و رطوبت آن ها تا اندازه ۳ تا ۶ درصد کاهش پیدا می کند.
درجه‌بندی خرده چوب‌ها
در این مرحله خرده چوب ها تفکیک و درجه بندی می شوند و این کار باعث می شود که، نسبت درست و استانداردی از اندازه‌های مختلف خرده چوب در نئوپان استفاده شود.
رزین و سیستم‌های چسب زنی
رزین های مصنوعی، تقریبا ۱۰ درصد از ماده اولیه نئوپان را تشکیل می‌دهند و این رزین ها شامل اوره فرمالدئید، فنل فرمالدئید، ملامین فرمالدئید و ایزوسیانات می باشند و هر کدام دارای ویژگی های خاص خود هستند. البته به این نکته توجه داشته باشید که حدود ۹۰ درصد از کل تولیدات نئوپان در جهان با رزین اوره فرمالدئید ساخته می‌شوند.
در این مرحله که به آن چسب زنی می گویند، به شکل یکدست و یکنواخت به میزان مناسب از رزین بر روی سطح خرده چوب‌ها می ریزند تا در زمان پرس گرم، اتصال مقاومی بین ذرات چوب به وجود بیاورد.
تشکیل کیک خرده چوب
یکی از اصلی ترین مراحل خطوط تولید نئوپان، این مرحله می باشد و خرده چوب‌های آغشته به چسب به مخزنی در قسمت بالای ماشین فرمینگ انتقال پیدا می کند و مواد روی نقاله ی زیر دستگاه و یا صفحات فلزی پخش می‌شوند و صفحات فلزی، کیک را برای متراکم شدن و به پرس‌های گرم منتقل می‌کنند.
پرس کردن
کیفیت نئوپان، در این مرحله بسیار مهم می باشد، زیرا با وارد کردن فشار و حرارت به کیک خرده چوب، آن را تا ضخامت مورد نظر فشرده می‌کند.
در این مرحله است که رزین استفاده شده به حالت پلیمر در می‌آید و فشار وارد شده سطح تماس خرده چوب‌ها با یکدیگر و تماس رزین با خرده چوب‌ها افزایش می دهد و پیوند بین این ذرات را تقویت می‌کند و در نهایت نئوپان ها که خنک شدند در اندازه های معین برش داده می شوند و سنباده زنی آن ها انجام می شود.
کاربرد نئوپان
همان طور که در بالا بیان کردیم، نئوپان دارای کاربرد بسیار زیادی می باشد و معمولا در مبلمان سازی و طراحی داخلی مورد استفاده قرار می گیرد، زیرا دارای ظاهری شبیه به چوب، ولی با قیمت ارزان تری می باشد.
البته نئوپان هایی به صورت خام، با روکش ونیر و ورقه‌های نازک یا لمینت پلاستیکی در بازار ارائه می شوند و می توانید آن ها را خریداری کنید.
مزایای نئوپان در کابینت سازی
مزایا و معایب نئوپان
نئوپان، یک انتخاب مناسب برای پروژه‌های داخلی مانند اتصال کابینت‌‌های بدون قاب و لولا می باشد، زیرا دارای توانایی نگه داشتن پیچ در جای خود است.
این محصول، در برابر رطوبت دچار انبساط و تغییر رنگ می شود و به همین دلیل برای فضای باز و مکان‌هایی که رطوبت بالایی دارد استفاده نمی‌شود.
در صورتی که دارای روکش ملامین یا ونیر باشد، زمانی که برای برش از اره ی گردبر استفاده کنید، ممکن است که لایه لایه شود و برای جلوگیری از این اتفاق باید قبل از برش به وسیله ی یک تیغه موکت بری روی آن را شکاف ایجاد کنید و یا اینکه روی خط برش را چسب نواری بزنید.
با توجه به مقاوت بالایی که نئوپان دارد، باز هم نمی تواند با مقاومت الوار چوب طبیعی برابری کند، ولی نسبت به چوب دارای قیمت بسیار مناسب تر و به صرفه تری می باشد.
معایب نئوپان
در ذیل معایب استفاده از نئوپان را بیان می کنیم:
- در برابر رطوبت و آب دارای مقاومت نمی باشد.
- در برابر فشار زیاد، دارای مقاومت نمی باشد.
- دارای پیچ پذیری ضعیفی می باشد.
- نئوپان نامرغوب، دارای بوی نامطبوعی می باشد.
- برش زدن و ابزارکاری نئوپان کمی دشوار می باشد.
- برای ساخت نئوپان از مواد شیمیایی استفاده می کنند و به همین دلیل، این محصول سازکاری با محیط زیست ندارد.
مزایای نئوپان
در ذیل مزایای استفاده از نئوپان را بیان می کنیم:
- نئوپان نسبت به سایر تخته‌های فشرده ارزان تر می باشد.
- در صورت عدم نیاز به استحکام و یا نمای چوب، نئوپان گزینه ی بسیار مقرون به صرفه و مناسبی می باشد.
- دارای وزن کمتری نسبت به ام دی اف می باشد و به همین دلیل استفاده از آن راحت تر است.
- در ابعاد بزرگ و به صورت گسترده در بازار ارائه می شود.
- با روکش ملامینه بسیار کاربردی‌تر می شود و البته ظاهر زیباتری هم به خود می گیرد.
